In beweging (Oktober 2022)

We zijn er weer! ✨
Ons nieuwe oktobernummer ligt in de bakken!🥳

Het thema van deze maand is ‘In beweging.’💃 Zo hebben we artikelen over de excentrieke dansmoves van Talking Heads-frontman David Byrne, de roerende Tour de France van 1919, het dynamische Futurismo, en natuurlijk nog veel meer verhalen vol beweging!🕺

Ook hebben we onze huisstijl in een nieuw jasje gestopt, waarvan jullie hier al een voorproefje kunnen zien 😉

Grijp dus snel een van deze beauties op onze locaties! (Oudemanhuispoort, P.C. Hoofthuis, Bushuis, BG2 en de UB).

Veel leesplezier & tot volgende maand! ❤

Advertentie

Erudiet & gezellig op het JWSN-gala

De voltallige redactie, genomineerden en de stralende Linda van Exter-Wright op het JWSN-gala 2012. Met dank aan Ellen van Exter voor de foto.

Het was weer een avond die in de boeken mag worden bijgeschreven onder het lemma ‘gezellig’: de jaarlijkse uireiking van de Jan Willem Schulte Nordholt-award, die afgelopen maandag plaatsvond in café P96 aan de Amsterdamse Prinsengracht. Het winnende essay van Linda Exter-Wright (“Nee, hij had moeten winnen! Echt? ECHT?”) zal worden afgedrukt in het aprilnummer van Eindeloos.

Na het zoet, nu het zuur

De zwarte canon van de Nederlandse geschiedenis 

Hugo van Doornum – De vaderlandse geschiedenis had een moment van glorie in 2006. Balkenende sprak over ‘de VOC-mentaliteit’, Marijnissen en Verhagen dienden een motie in voor het Nationaal Historisch Museum en de commissie Van Oostrom presenteerde de historische canon, als een ‘uiting van onze culturele identiteit’. Toen Maxima een jaar later de Nederlandse identiteit in z’n geheel als non-idee bestempelde, was de geest helemaal uit de fles. Wat was ‘onze’ Nederlandse geschiedenis?

Een zwarte Canon.

Na eindeloos gesoebat over deze vraag onder zowel politici als historici zijn de plannen voor een NHM definitief door de shredder gehaald. De canon van Nederland kent daarentegen meer succes en maakt sinds 2010 zelfs officieel deel uit van de ‘kerndoelen’ van het lager en middelbaar onderwijs. Als onmiskenbare reactie op die vermeende identiteitscrisis van de jaren 2000, is de canon vooral een Nederlandse zelf-felicitatie geworden; slechts de slavernij en Srebrenica zijn vervelende smetjes op onze fiere nationale historie. Historicus Chris van der Heijden pleit daarom deze week in de Groene Amsterdammer voor een zwarte canon: ‘een formele erkenning van de donkere bladzijden uit de vaderlandse geschiedenis.’   

Nazi van de Maand: Seyss-Inquart

Ein treuer Diener seines Herrn: Arthur Seyss-Inquart

Thomas Smits – Het is 1961: de Duitser en Japanners hebben de oorlog gewonnen en de wereld verdeeld. Martin Bormann, die na de gedwongen opname van Hitler in een gesticht de leiding van het Derde Rijk heeft overgenomen, ligt op zijn sterfbed. De NSDAP en de SS voeren een bittere machtsstrijd. In de sombere ‘iffie-history’ The Man in the High Castle (1962) van de Amerikaanse auteur Phillip K. Dick – wiens dystopische boeken onder andere aan de basis staan van Blade Runner (1982) en Minority Report (2002) – is een bijrol weggelegd voor Arthur Seyss-Inquart: in het boek minister van Buitenlandse Zaken van het Derde Rijk en tijdens de oorlog de hoogste nazi in ‘de bezette Nederlandse gebieden’. Hoe komt onze nazi van de maand in een literaire SF-roman terecht?

Seyss-Inquart, of ‘Zes-en-een-kwart’ zoals de Nederlanders hem tijdens de oorlog noemen, wordt in 1892 als Artur Zajtich in het stadje Stonařov – in het huidige Tsjechië – geboren. In 1907 verhuist het gezin naar Wenen waar de vader van Zajtich zijn naam in het meer Duits klinkende Seyss-Inquart verandert. De slimme Arthur – tijdens de processen Neurenberg blijkt dat hij een IQ van 141 heeft – studeert rechten en wordt advocaat. Mede door zijn ervaringen in de Eerste Wereldoorlog sluit Seyss-Inquart zich begin jaren dertig aan bij de Oostenrijkse tak van de NSDAP.

Fernand Braudel de beste historicus

Maar wie bepaalt dat? 

Fernand Braudel

Juliëtte van den Hil – Fernand Braudel (1902-1985) is door de lezers van het Britse geschiedenistijdschrift History Today verkozen tot de beste historicus van de afgelopen zestig jaar. Braudel is bekend als een van de belangrijkste vertegenwoordiger van de Annales-school, waarvan hij de belangrijkste principes uiteenzette in zijn magnum epos La Méditerranée. Hierin onderscheidde hij drie lagen binnen de geschiedenis. De eerste is de geografische laag of de longue durée, waarin veranderingen op een heel langzaam tempo plaatsvinden. De tweede laag is die van de socio-economische veranderingen en pas in de derde laag, zo meent Braudel, vinden we de historische gebeurtenissen zelf terug. 

Zoals dat gaat bij verkiezingen, kwam er direct na de bekendmaking kritiek op de ranglijst. De kritiek ging niet specifiek uit naar Braudel – wier invloed niet wordt onderschat – maar wel naar de samenstelling van de overige winnaars: zo hadden slechts zevenhonderd lezers gestemd, de top 12 bestond op Braudel na volledig uit Britten en slechts enkele vrouwen hadden de shortlist gehaald, waarvan geen enkele op de definitieve lijst terecht was gekomen. History Today verweerde zich vervolgens door te stellen dat er de afgelopen vijftig jaar gewoon weinig vrouwelijke historici waren, en dat dit de komende zestig jaar wel zal veranderen. 

Nazi van de Maand: Lord Haw-Haw

De propagandist

Thomas Smits – “Germany calling, Germany calling’, zo begint William Joyce zijn Engelstalige radioprogramma tijdens de oorlog. Elke week luisteren zes tot achttien miljoen Britten en Amerikanen naar zijn radioprogramma. Verzet tegen het Derde Rijk is volgens Lord Haw-Haw – een bijnaam die William Joyce door zijn uitgesproken Engelse accent krijgt –volkomen nutteloos; het nazisme is de enige ideologie die de Westerse wereld tegen het Judeo-Bolsjewisme kan beschermen. Deze maand aandacht voor de propagandist die lang bekend zou staan als het prototype landverrader: William Joyce.

Het leven van Joyce voor de oorlog leest als een fascistische avonturenroman. Nadat hij de eerste negen jaren van zijn leven in New York heeft doorgebracht verhuist hij in 1915 naar Ierland. Al snel raakt Joyce – een strenggelovig christen – betrokken bij de antirevolutionaire acties van de Black and Tans, een verband van Engelse Eerste Wereldoorlogveteranen die bekend staan om hun bloedige aanslagen op de Ierse bevolking. In 1921 – wanneer Joyce pas vijftien jaar oud is – pleegt de Irish Republican Armyeen aanslag op zijn leven waar hij ternauwernood aan ontsnapt. Joyce verhuist hierop met zijn ouders naar Londen. Ook in de Engelse hoofdstad raakt hij betrokken bij verschillende ultraconservatieve bewegingen. Op een bijeenkomst van de conservatieve partij in 1924 wordt Joyce aangevallen met een scheermes. Hij houdt er een permanent litteken van zijn oorlel tot aan zijn mondhoek aan over.      

Als een postkoets op de snelweg

Matthijs Valent & Maite Karssenberg – Als van een demonstratiebeweging een Nederlandse editie verschijnt, is de scepsis op voorhand al niet ver weg. Het is niet dat we ons nergens druk over maken – integendeel – maar we doen het schijnbaar liever vanuit het comfort van ons eigen huis, bij voorkeur achter het scherm van de computer. In zeldzame gevallen verzamelen we ons wel in het openbaar, zoals bij de sanering van kunst of uitholling van onderwijs.

Nederland mag daarbij sinds kort ook de Beurspleinprotesten tegen het wanbeleid van de financiële elite rekenen. Deze demonstratie waaide over vanuit Wall Street, New York. Verslaggevers Valent en Karssenberg waren bij de Amsterdamse versie van deze protestbeweging, en kregen door de vele Bob Dylan-haarcoupes en dubieuze linkse leuzen een vreemd kietelend ‘give peace a chance’-gevoel.

Van pianopoten met kousen tot geselbordelen

Chofiet Roemersma – De stereotype Victoriaanse burger zou zich rot schrikken als hij (of zij) een videoclip van Rihanna of Lady Gaga voorgeschoteld krijgt. Blote enkels, blasfemie, een hoog erotisch gehalte, geen enkele zelfcontrole of ratio zichtbaar en allemaal onzedelijk wapperende haren; een absolute schande! Zoiets past toch totaal niet in de belle époque van koningin Victoria?

Victoria, die als toonbeeld van de preutsheid bekend staat, rust al meer dan een eeuw in het Frogmore Mausoleum, waar ze zich waarschijnlijk al met haar echtgenoot schaamt voor de uitwassen van de seksuele revolutie die anno 2011 overal te bespeuren zijn. Of zou ze zich juist generen voor de bestaande vooroordelen die net zo tekenend zijn voor de Victoriaanse tijd als de zwarte (rouw-)kleding van de koningin naar wie de tijd vernoemd is?

Grote woorden voor een klein idee

Met een mooi kaftje eromheen!!

Wie herinnert zich niet de tomeloze begeestering van de oud-docent oudheid? Van Royen is vastbesloten om deze geestdrift niet te laten beteugelen, al helemaal niet door zijn verplichte pensioen van vorig jaar. Een cursus ‘Iedereen kan Klassieke Talen’? Hij gaat er voor. Iets komen vertellen in De wereld draait door? Hoera! Met zijn meest recente project betreedt de geliefde docent echter het grijze gebied tussen gezellige megalomanie en onwelkome krankzinnigheid.

Glunderend stonden ze op een podium: Van Royen en een groepje studenten en oud-studenten met een goed gevoel voor PR. En ze glunderden met recht, daar er zojuist een filmpje aan de redelijk gevulde CREA-zaal was getoond dat, zowel qua spanning en sensatie als qua historische clichés en onnauwkeurigheden, Oscar-waardig was. De oprichting van Jonge Historici Schrijven Geschiedenis was een feit. René van Royen jubelde dat zich een revolutie had voltrokken: veel meer dan een clubje studenten dat scripties voor de vergetelheid behoedt, was hiermee de eerste online uitgeverij uitgevonden. De Jonge Historici maakten ook buiten hun vaste ‘Web 2.0 omgeving’ Facebook furore en veroverden dankzij mediakanon Geerten Waling – naast de kolommen van Het Parool, een interview op Radio 2 en een eervolle vermelding in De Volkskrant – zélfs een stukje in kwaliteitsblad Babel.

Messalina: een keizerlijke nymfomane

Maaike Schuijt – Augustus zou zich omdraaien in zijn graf als hij had geweten wat zijn verre familielid en de vrouw van zijn kleinzoon Claudius allemaal had uitgespookt. Romes bekendste nymfomane uit de keizertijd, Valeria Messalina, had op z’n zachtst gezegd weinig op met monogamie en huwelijkse trouw. Getrouwd op haar vijftiende en dood op haar tweeëntwintigste: haar sensationele maar tragische leven, doorspekt met roddels, spreekt nog steeds velen aan.

Ze trouwde erg jong met de manke, stotterende en veel oudere Claudius, die toen nog geen keizer was. Vermoedelijk was dit niet omdat ze hem zo verschrikkelijk aantrekkelijk vond – daar was ze dan alleen in geweest. Zelfs Claudius’ moeder Antonia walgde zo van haar zoon dat ze hem liever niet zag. Het feit dat Claudius tot de keizerlijke familie behoorde moet echter toch een zekere aantrekkingskracht hebben gehad op de ambitieuze Messalina.